Jak powstał program Mały wielki człowiek

Dzieci wchodzą do sali, w której na podłodze rozłożona jest wielka, ciemna płachta malarska. Na niej przygotowane materiały, których będziemy używać do wykonania pracy plastycznej – farby akrylowe w kolorach podstawowych, pędzle, kredowy papier, na środku płachty jest ułożona na pokrytych draperiami pudłach martwa natura. Nim dzieci usiądą do pokazu slajdów ustawiają się przed złoconym blejtramem. Osoba prowadząca wyjaśnia – Teraz każdy z nas przejdzie przez tę ramę, po przejściu znajdziemy się w naszej niezwykłej pracowni malarskiej, w której każdy będzie tworzył tak jak chce, nikt nie będzie się śmiał z pracy innych. Dzieci przechodzą przez blejtram trzymany przez drugą osobę. Każde dziecko, które już przeszło przez ramę słyszy – Witamy w naszej pracowni! „Zaczarowane” tym symbolicznym przejściem do wspólnej przestrzeni twórczej przedszkolaki siadają zaintrygowane przed ekranem przygotowanym do pokazu slajdów. Następnie rozmawiamy z dziećmi o obrazach przedstawiających martwą naturę, oglądamy martwą naturę pokazową, starsze dzieci odnajdują na obrazach i w pokazowej układance – cień, odbicie światła na przedmiotach, maluszki nazywają przedmioty. W końcu dzieci podzielone na grupy układają własne martwe natury – dostają do tego pudełko, draperię, zestaw owoców, warzyw i muszelek. Chwilę się bawią przedmiotami, układają wspólnie postać z elementów, przykładają muszle do ucha, niektóre ukradkiem nadgryzają jabłko, spierają się gdzie co położyć. W końcu, gdy grupy ułożą elementy na draperii, zabierają się do pracy plastycznej. Dwójka edukatorów krąży między grupami, podpowiada jak stosować farby, jak używać pędzli, na co zwrócić uwagę w ułożonej martwej naturze, co spróbować namalować.

Tak przebiegają warsztaty pt. Martwa natura, których wyjściowa koncepcja powstała w 2015 roku w ramach pierwszego programu Szkatułki dotyczącego sztuk plastycznych (Obrazy dla przedszkolaków). W kolejnym roku do malarstwa dodaliśmy rzeźbę, do następnego programu architekturę. Potem zrealizowaliśmy cykl programów teatralnych. Każdy następny program wykorzystywał nasze obserwacje – jak małe dzieci odbierają sztukę, co je zachwyca, co powoduje że swobodnie tworzą, jakie mają opory względem niektórych materiałów,
czy lubią się brudzić, mieszać farby, konstruować, odgrywać, słuchać muzyki, oglądać zdjęcia dzieł sztuki, jak dzielą się swoimi przemyśleniami i obserwacjami. Aż w 2020 roku doszliśmy do stworzenia obszernego tematycznie programu Wielki mały człowiek (WMC), do którego III i IV edycji włączyliśmy klasy I-IV podstawowej. W placówkach, które uczestniczyły w kolejnych edycjach WMC dzieci „rosły” z naszym programem. Mieliśmy do czynienia z grupami/klasami początkującymi i zaawansowanymi. Wobec tego do każdej następnej edycji wymyślaliśmy zupełnie nowe warsztaty (nowe scenariusze, prezentacje multimedialne, zestawy rekwizytów, obiektów artystycznych, pomocy edukacyjnych, wideo, nagrania muzyczne, pomysły aktywności, wzory do prac dzieci).

Stworzyliśmy złożoną, ale sprawną organizację przygotowania i realizacji programu. W ciągu jednego roku szkolnego pracowaliśmy zwykle z od 60 do 80 grupami/klasami, z których każda brała udział w od 10 do 12 warsztatów. Na przestrzeni roku szkolnego stale pracowaliśmy z od 1100 do 2000 dziećmi i 100-150 nauczycielkami i nauczycielami. Nie przerwaliśmy prowadzenia programu  w okresie pandemii, pracując w placówkach w zaostrzonym reżimie sanitarnym.
Co ważne, przez te lata równolegle prowadziliśmy drugi całoroczny program  Drzewo w mieście  edukacji przyrodniczo-ekologicznej. Część placówek brała udział w obu programach w danym roku szkolnym.
Programy te były ogromne – nie tylko zasobami, ale też bardzo duże skalą. Ich organizacja i przebieg były prowadzone łącznie. Każdy z programów miał własnych zespół edukatorek i edukatorów, część osób pracowała w obu programach.

W połowie 2024 w Szkatułce nastąpiła  zmiana sposobów realizacji naszych programów edukacyjnych. Opierając się na dziewięcioletnim doświadczeniu stworzyliśmy latem koncepcję nowego programu Mały wielki człowiek. Od tego programu rozpoczynamy nowy rozdział działalności Szkatułki.

Program jest tak skonstruowany, że można go rozwijać właściwie w nieskończoność – dodając nowe tematy, łącząc dziedziny sztuki (warsztat Malarstwo w muzyce, muzyka w malarstwie), wyodrębniając wewnętrzne „kursy” (malarstwa, rzeźby, architektury, teatru, muzyki, kina), odwołując się do różnych okresów w sztuce, do sztuki starożytnej i współczesnej. Metody pracy, wypracowane przez lata i udoskonalone, pozwolą stworzyć dzieciom warunki do tego by w nieskrępowany sposób tworzyły, dzieliły się tym co zaobserwowały, usłyszały, pomyślały, pokazania im bogactwa i różnorodności sztuki, odkrywania w każdym młodziutkim człowieku jego odrębności i potęgi. Obcowanie ze sztuką w naszym programie, wyzwoli w dzieciach wewnętrzny potencjał, rozwinie każdego dziecko – intelektualnie, psychicznie, manualnie i ruchowo. Ośmieli do eksperymentowania z materiałami, formami, kolorami, dźwiękami, ruchem. Podczas części warsztatów skupimy się na uczeniu się precyzji, nabywaniu wprawy w stosowaniu konkretnych technik plastycznych, teatralnych, używania materiałów i narzędzi zgodnie z określonymi zasadami.